Denijal Hasanović

Bohaterom swoich filmów Denijal Hasanović przygląda się uważnie, z dużą empatią, ale też bardzo uczciwie: nie boi się odkrywać przed widzami ich irytujących cech ani mrocznej strony.

Po ukończeniu Szkoły Filmowej w Łodzi Hasanović otrzymał nagrodę od TVP dla najbardziej obiecujących absolwentów reżyserii. Jego dyplomowy krótkometrażowy film fabularny „List” (2001) miał światową premierę na Berlinale i zdobył wiele nagród na festiwalach w Polsce i za granicą.

Głównymi bohaterami filmu są kilkuletni chłopcy – mieszkańcy osady dla uchodźców w Bośni. Jeden z nich, Enes, w czasie wojny stracił nogę, to jednak nie przeszkadza mu dokazywać z rówieśnikami i z zapałem grać w piłkę nożną. Do czasu… Podczas meczu Enesowi chłopcy łamią jedną z kul. Młodszy kolega Ado postanawia pomóc Enesowi i wpada na pomysł, żeby napisać do ONZ list z prośbą o przysłanie nowych kul. W osadzie nie ma listonosza – mały Ado wyrusza więc do najbliższego miasta, by wysłać list. Niczym baśniowy bohater udaje się w pełną przygód i niebezpieczeństw podróż przez powojenną Bośnię. Na swojej drodze chłopiec spotka osoby dramatycznie doświadczone przez wojnę, wchodzi na łąkę, która okaże się polem minowym… Hasanović znakomicie prowadzi młodych aktorów – przygląda się im z uwagą i empatią; wzrusza, ale nie epatuje ckliwością. Zdjęcia Jacka Petryckiego wprowadzają do tej realistycznej i dramatycznej w wymowie historii nostalgiczno-baśniową atmosferę.

Po festiwalowych sukcesach filmu „List” Hasanović zdecydował się kontynuować naukę w Szkole Wajdy. Tam zrealizował kilka etiud filmowych, które stały się częścią większej całości zatytułowanej „Spotkania”. W tym samym czasie rozpoczął pracę nad scenariuszem filmu Sławomira Fabickiego „Z odzysku”. Pracował przy tym filmie również jako II reżyser. Jest też współautorem scenariusza islandzkiego filmu „Więzi rodzinne” z 2006 roku w reżyserii Árniego Ólafura Ásgeirssona.

Powstała w 2017 roku „Catalina”, na podstawie scenariusza samego reżysera To film o ludziach, których życie zostało naznaczone traumami wywołanymi przez wojny, wykorzenienie, opresyjny system. Trudno się utożsamiać z głównymi bohaterami, gdyż nikt z nas nie chciałby być na ich miejscu, ale można ich zrozumieć i współczuć im. Nawet wtedy, gdy ich zachowania wzbudzają w nas irytację. A może szczególnie wtedy? – mówił reżyser na spotkaniu z widzami po premierze filmu.

Główną bohaterką jest Kolumbijka Catalina (Andrea Otalvaro), która studiowała prawo we Francji. Wraz z ukończeniem studiów wygasła jej wiza i dziewczyna lada moment ma utracić prawo legalnego pobytu w Europie. Za radą wykładowcy Catalina wyjeżdża do Sarajewa, by prowadzić badania dotyczące zbrodni wojennych. Tam jednak nic nie idzie zgodnie z planem – już na lotnisku młoda Kolumbijka pada ofiarą uprzedzeń i stereotypów. W brutalny sposób jest poniżana przez celników, którzy podejrzewają ją o przemyt narkotyków.

Początkowo zupełnie bierna i bezradna, dziewczyna daje się nieść losowi, przyjmuje rozwiązania od innych. Spotyka na swojej drodze tłumaczkę Nadę (Lana Barić), która bez słowa wyjaśnienia bierze za nią odpowiedzialność. Zaprasza do mieszkania, wciąga do swojego życia, motywuje do działania.

Reżyser przyznawał, że dużym wyzwaniem było zbudowanie takiej postaci, która choć jest główną bohaterką i jest w centrum akcji, to jednak stoi jakby z boku wydarzeń, przygląda się im. Punktem wyjścia w pracy nad tą historią był powracający do reżysera obraz samotnej osoby wychodzącej bardzo wczesnym rankiem z opustoszałego lotniska. Choć ta scena nigdy nie pojawiła się w scenariuszu filmu, to pisząc go Hasanović odwoływał się do niej nieustannie. Przede wszystkim chciał odpowiedzieć sobie na pytanie, kim właściwie jest ta osoba, co jej się przytrafiło, skąd się wzięła w tym miejscu. Inną inspiracją, która pomagała mu w budowaniu postaci była rzecz jasna jego własna historia.

– Przyjechałem do Polski w 1994 roku jako nielegalny uchodźca. Znam świat imigrantów z autopsji – mówił po premierze filmu na festiwalu w Gdyni.

Budując bohaterów„Cataliny” reżyser inspirował się osobistymi doświadczeniami związanymi z wojną, emigracją, byciem imigrantem.

Osobiste doświadczenia związane z wojną, emigracją, byciem nielegalnym imigrantem reżyser rozdzielił między bohaterami: Cataliną, Nadą i Markiem – kochankiem Nady, emigrantem z Polski, którego zagrał Andrzej Chyra. To, czego w przeszłości doświadczyli, dla większości „zwykłych” ludzi jest czymś całkowicie obcym, nieprzekładalnym. Ale być może Catalina, Nada i Marek będą potrafili dać coś sobie nawzajem? Może pewna wspólnota ich przeżyć pozwoli im coś zrozumieć, zrobić krok w nowym kierunku?

Kontekst wojny na Bałkanach Hasanović kreśli bardzo subtelnie. Wojenna trauma to część emocjonalnego bagażu Nady, ale tego, co przeżyła dziewczyna można się jedynie domyślać – ona sama się z tym nie obnosi. Przeszłość dochodzi do głosu dopiero w jej domu rodzinnym. Naznaczone i obciążone wojennym dramatem są jej relacje z matką i ojcem – dziewczyna obwinia ojca za śmierć brata, ale to wszystko, co wiemy.
Narrację Hasanović prowadzi niespiesznie, bardziej niż na wyjaśnianiu przeszłości skupia się na relacjach między bohaterami. Stany emocjonalne bohaterów konsekwentnie odbijają się w zdjęciach Bogumiła Godfrejowa. Przemiana Cataliny dokonuje się niemal niezauważalnie, stopniowo, jakby dziewczyna dojrzewała niepostrzeżenie i ukradkiem czerpała z doświadczeń spotykanych na swojej drodze ludzi, podobnie jak ona naznaczonych trudnymi doświadczeniami. Ostatecznie Catalinie udaje się odnaleźć poczucie sprawczości, zaczyna tworzyć – w jednej z ostatnich scen widać, jak świadomie wybiera język, w którym najpełniej będzie mogła opisać swoją historię.

Hasanović był script doctorem scenariuszy filmów: „Lęk” i „Miłość” w reżyserii Sławomira Fabickiego, „Demon” Marcina Wrony, „Silent Twins” Agnieszki Smoczyńskiej, „Iluzja” Marty Mironowicz, „Obudź się” Filipa Dzierżawskiego, „Cronofobia” Francesco Rizzi i „Zgoda” Macieja Sobieszczańskiego. Pod jego opieką pedagogiczną i artystyczną powstało wiele etiud szkolnych i filmów krótkometrażowych.

Obecnie reżyser  przygotowuje się do zdjęć pełnometrażowej fabuły „Naucz się płakać”. Zdjęcia mają rozpocząć się w 2024 roku.