Natalia Koryncka-Gruz

O kinie marzyła od dziecka – jednym z filmów, który pchnął ją w stronę reżyserii, był „Nóż w wodzie” Polańskiego. Ceni też obrazy Antonioniego, Coppoli oraz Krzysztofa Kieślowskiego, o którym mówi: „Nie byłam jego uczennicą, ale Kieślowski był moim guru”

Jest absolwentką polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz reżyserii PWSFTviT w Łodzi – za swój szkolny, krótkometrażowy film fabularny „1-1” z Małgorzatą Potocką i Dariuszem Siatkowskim w rolach głównych zdobyła wiele nagród w kraju i za granicą: m.in. w Krakowie, Koszalinie, Turynie, Bilbao, a także w Oberhausen (aż pięć nagród, w tym Nagrodę Główną oraz nagrodę krytyków filmowych FIPRESCI) i Nimes (trzy nagrody, w tym za najlepszą reżyserię).

Przez wiele lat realizowała filmy dokumentalne m.in. o wybitnych artystach ‑ Witkacym („≫Demoniczne≪ kobiety Witkacego”, 1995) i laureacie Oscara za „Tango” Zbigniewie Rybczyńskim poszukującym nowej techniki tworzenia i odbierania filmów (nagrodzony podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego „Zbig” z 2000 roku). Aż trzy dokumenty poświęciła Krzysztofowi Kieślowskiego, którego poznała w trakcie zdjęć do jego filmu „Trzy kolory. Biały”. ‑Patrząc na to, jak pracuje, zrozumiałam, w jaki sposób sama chciałabym uprawiać zawód reżysera. Był w filmie całym swoim ciałem i duchem. Pełne zaangażowanie ‑ wspominała Koryncka-Gruz.

Realizowała przejmujące dokumenty społeczne. We wstrząsających „Bezprizornych” zbliżyła się do o bezdomnych dzieci z Sankt Petersburga, które tułają się między noclegowniami, izbami dziecka i zimnymi ulicami, zdobywają pieniądze, często kradną albo odurzają się klejem

Zrealizowała o nim dokument „Krzysztof Kieślowski. Trzy kolory” (1993), reportaż z festiwalu w Cannes, a w Berlinie zarejestrowała niezwykłe spotkanie Kieślowskiego z Wimem Wendersem („Kieślowski spotyka Wendersa”, 1994). Już po śmierci Krzysztofa Kieślowskiego przygotowała przejmujący „Krótki film o Krzysztofie Kieślowskim” (1996). ‑Z wszystkich jego filmów wyjęłam pytania, które stawiają bohaterowie i zmontowałam je w kolejności chronologicznej” ‑ wspominała reżyserka. „To było niesamowite doświadczenie: Kieślowski od początku do końca stawiał te same egzystencjalne pytania z niezwykłą konsekwencją i bardzo osobiście. Kim jesteś? Czego byś chciał?

fot. Rafał Placek / GILDIA REŻYSERÓW POLSKICH

Realizowała też przejmujące dokumenty społeczne takie jak „Błota po wodzie” (1998) o mieszkańcach małych wsi w województwie opolskim brutalnie doświadczonych przez powódź. W 1996 na podstawie reportażu Lidii Ostałowskiej zrobiła dokument o Henryce Krzywonos „Henia tamta i ta”. Spotkanie z Ostałowską było inspiracją do kolejnego filmu ‑ „Bezprizorni” (1997) o bezdomnych dzieciach z Sankt Petersburga, które tułają się między noclegowniami, izbami dziecka i zimnymi ulicami, zdobywają pieniądze, często kradną albo odurzają się klejem. ‑Ten film był dla mnie najbardziej traumatyczny ‑ opowiadała reżyserka ‑ Zdałam sobie sprawę, że za pomocą kamery jednak nie da się naprawić świata. Można towarzyszyć cierpiącym ludziom, a ja mam uczucie, że to za mało. Zrozumiałam, że istnieje granica, poza którą nie chcę przechodzić i za którą nie widzę już siebie w roli filmowca z kamerą.

Natalia Koryncka-Gruz zajęła się więc fabułą i w roku 1998 nakręciła swój debiutancki obraz „Amok” o młodym dziennikarzu Maćku (Rafał Maćkowiak), który dostaje zlecenia przygotowania materiału radiowego o warszawskiej giełdzie. Wtedy dopiero raczkującej, rozpalającej wyobraźnię wizją rodzących się i upadających fortun – te fantazje rodzą się też w filmowym dziennikarzu, którego w świat giełdy wtajemnicza wytrawny gracz giełdowy Max (Mirosław Baka). „Amok” ‑ nagrodzony na festiwalu w Gdyni za najlepszy debiut i nominowany w trzech kategoriach do Orła, Polskiej Nagrody Filmowej – był, jak pisał krytyk miesięcznika „Film”, nowym głosem w polskim kinie pokazującym, że „nadeszły czasy, w których ktoś musi stracić, żeby inny mógł zyskać”. ‑Zawsze starałam się dokładnie przyglądać rzeczywistości, i z tej rzeczywistości wyłonili się najpierw dwaj bohaterowie, a potem giełda jako tło ich działania – opowiadała Natalia Koryncka-Gruz ‑ Wydaje mi się, że jakaś część Polski po ’89 roku nie została w naszym kinie należycie pokazana. To był przecież fascynujący, kinogeniczny okres nieprawdopodobnych karier i równie spektakularnych upadków. Konkretne życiorysy z tamtych lat mogłyby stanowić gotowe scenariusze filmów, które, niestety, nie powstały.

Sześć lat po „Amoku” Koryncka-Gruz nakręciła godzinny film (w serii „Święta Polskie”) „Piekło Niebo” (2004), w którym dotknęła tematu molestowania w rodzinie, ale w zaskakująco jasny sposób. Poprzez opowieść o młodym wikariuszu (Bartosz Głogowski), który przygotowuje do pierwszej komunii – i pierwszej spowiedzi – kilkuletnią Martę (Justyna Lorenc), reżyserka prowadzi swoich bohaterów, a zwłaszcza filmowego ojca (Jan Frycz), do zderzenia z własną winą i możliwością przebaczenia. ‑Od zawsze walczą we mnie skłonności do dwóch tematów – mówiła reżyserka wiele lat później. ‑ Z jednej strony zrozumienie dla ludzi, którzy cierpią, a z drugiej – potrzeba zrobienia czegoś jasnego, pogodnego. To dlatego moje filmy są na przemian pełne światła i cienia.

Jej  wielokrotnie nagradzany fabularny debiut „Amok” był jedną z pierwszych celnych obserwacji Polski po transformacji ‑ świata, w którym ktoś musi stracić, żeby inny mógł zyskać

Przez wiele lat Natalia Koryncka-Gruz realizowała telewizyjne seriale, ale też spektakle dla Teatru Telewizji – m.in. „Małego Księcia” (1994), „Złodziejki chleba” (2002) według współczesnego dramatu Ewy Lachnit, a także „Inkę 1946” (2006) według dramatu Wojciecha Tomczyka. Bohaterką jest Danuta Siedzikówna, tytułowa „Inka” (Karolina Kominek-Skuratowicz), która w czasie wojny jako nastolatka walczyła w AK – w roku 1946 została zatrzymana przez UB, na podstawie fałszywych dowodów oskarżona o zabijanie rannych i skazana na karę śmierci. ‑Inkę nie tylko zamordowano w regularnym mordzie sądowym, ale opluwano, nazywając ją kłamliwie ≫krwawą Inką≪, chociaż nie miała broni w ręku – wspominał Wojciech Tomczyk. ‑To nie jest opowieść polityczna – tłumaczyła z kolei reżyserka. ‑ To losy 18-letniej dziewczyny, która częściowo przez przypadek, częściowo za sprawą własnych wyborów została wmieszana w historię. Jest postacią tragiczną w klasycznym tego słowa znaczeniu: musiała stanąć przed potwornym wyborem między życiem a wiernością wartościom, które wyznawała.

Swój kolejny fabularny film „Warsaw By Night” Natalia Koryncka-Gruz zrealizowała dopiero w 2014 roku. ‑Oczywiście marzę o tym, by robić film za filmem. Ale to nie takie proste ‑ opowiadała autorka ‑ Scenariusz ≫Warsaw By Night≪ Marek Modzelewski napisał w miesiąc, cztery lata zeszły na zbieraniu pieniędzy. A gdy kolejni producenci odchodzili, sama zainwestowałam, założyłam firmę producencką. Przeszłam wszystkie etapy tej drogi, łącznie z dystrybucją.

Widać zresztą w „Warsaw By Night” delikatny wpływ Kieślowskiego. Osią fabuły są niezależne historie czterech kobiet (grają je Iza Kuna, Roma Gąsiorowska, Stanisława Celińska i Marta Mazurek), które przypadkiem spotykają się w tytułowym klubie „Warsaw By Night”, a zarazem są dla siebie niejako alternatywną wersją własnych losów: pojawiają się nawet na ekranie taksówkarze-bliźniacy, którzy rozmawiają o bilokacji. ‑Mimo fizycznej obecności bliskich, bohaterki prześladuje poczucie samotności – męczy je pytanie, czym jest miłość, namiętność, wierność ‑ mówiła w wywiadzie Natalia Koryncka-Gruz ‑ Dlatego pod wpływem impulsu decydują się na eksperyment. I chociaż każdy z bohaterów tego filmu przez cały czas kogoś gra, to nieuchronnie zbliża się w ten sposób do prawdy o sobie samym.