CZŁONKOWIE


fot. Grażyna Gudejko

Reżyser i scenarzysta. Razem z żoną Joanną Kos-Krauze stanowili najbardziej wpływowy duet polskiego kina w ostatnich latach. Razem tworzyli „Dług” (1999), „Mojego Nikifora” (2004), „Plac Zbawiciela” (2006) i „Papuszę” (2013). Zdobywca wielu Orłów, Paszportu Polityki, Nagrody Głównej Festiwalu w Karlovych Varach, Złotych Lwów w Gdyni i Nagrody Prezydenta RP. Jeden z złożycieli Gildii Reżyserów Polskich. Zmarł w 2014 roku.

 

filmpolski.pl

 

imdb.com

 


Krzysztof Krauze

Niektórzy ludzie zostawiają po sobie ogromną pustkę. Krzysztofa Krauze straszliwie brakuje. Uwagi, z jaką przypatrywał się rzeczywistości. Jego filmów, którymi zawsze mówił nam coś ważnego o nas samych. Kilku mądrych zdań powiedzianych dokładnie wtedy, kiedy tego potrzebujemy. Ostrzeżeń, gdy zaczynamy zmierzać w niepokojącą stronę. Ale również uśmiechu, z jakim pojawiał się na festiwalach, zarażając wszystkich swoim ciepłem

Nie znosił wąskiego myślenia. Może dlatego lubił być trochę z boku i nie wpisywał się w grupy. Potrafił łączyć przeciwieństwa. Delikatność i szacunek dla słabości z krytycznym spojrzeniem. Wrażliwość z uczciwością intelektualną. Empatię z brakiem taryfy ulgowym. Nie miał jej dla innych, nie miał jej dla siebie.

Urodził się w 1953 roku. Ojciec adwokat, matka aktorka, inteligencki dom. Zafascynował go świat matki, zdał do Łodzi na operatorkę. Ale szybko zrozumiał, że to nie dla niego, zajął się kinem dokumentalnym. W grudniu 1981 roku, gdy ogłoszony został stan wojenny, był u matki w Wiedniu. Postanowił nie wracać. Łapał się różnych zajęć, często prac fizycznych, później przeniósł się do Paryża. To doświadczenie zostało w nim.

Nauczył się, że emigracja nigdy nie jest łatwa. W 2010, w RPA, gdzie rzuciła go choroba, mówił: „Naszą prawdziwą ojczyzną jest nasz życiorys. Kiedy zabieram go ze sobą na południowoafrykańską plażę, nie czuję się wyalienowany. Chłodzi mnie cudowna bryza, idę z kijami do nordic walking, to mnie uskrzydla. Jestem u siebie.” Z każdego z tych miejsc coś wyniósł. Bo potrafił uważnie obserwować, dostrzegać niuanse. Podważał prawdy, które często powtarza się bezmyślnie, aż staną się banałem. Może dlatego tak długo szukał własnego języka w kinie?

Jego „Dług” jest jednym z nielicznych uczciwych i najbardziej trafnych zapisów polskiej transformacji. Krzysztof Krauze wierzył, że filmy robi się w obronie. W obronie delikatności i „wszystkiego, co niesłusznie uważa się za słabość“

Po powrocie do kraju i głośnym dokumencie „Jest”, w 1988 nakręcił swój debiut fabularny ‑ „Nowy Jork, czwarta rano”. Ale nie lubił tego filmu. Nie przepadał też za zrealizowanym po siedmioletniej przerwie „Grami ulicznymi”. Twierdził, że za mocno przyglądał się sobie, za mało innym. Przyznał, że wtedy zrozumiał, że filmy robi się w obronie. W obronie delikatności i „wszystkiego, co niesłusznie uważa się za słabość“. Ale przede wszystkim w obronie ludzi: skrzywdzonych, słabych, tych, którzy z trudem walczą o głos.

Pracując nad „Długiem” wiedział już nie tylko, jak zrobić film, ale i po co. Jego obraz stał się jednym z nielicznych uczciwych i najbardziej trafnych zapisów polskiej transformacji. Krauze opowiedział prawdziwą historię przedsiębiorcy, który osaczony przez gangstera, zabija swojego oprawcę. Jest w tym filmie bezradność państwa, prowizorka lat 90., agresja, hegemonia pieniądza. Ale i portret człowieka zaszczutego, który traci wszystko, co dla niego ważne. Kiedy wiele lat później zapytałem Krzysztofa Krauze, czy kinem można coś zmienić, wskazał właśnie ten film. Po licznych próbach, odwołaniach i prośbach o ułaskawienia do prezydenta, w 2008 roku pierwowzór głównego bohatera, Sławomir Sikora, wyszedł na wolność.

Zrobiony już z Joanną Kos-Krauze „Plac Zbawiciela”, wyrósł z podobnego myślenia. To film mocno osadzony we współczesności, realistyczny, ostry. Spiralę zła nakręca tu bankructwo dewelopera, które przekreśla plany i marzenia młodego małżeństwa. Krzysztof i Joanna opowiedzieli o pogrążającej się w depresji kobiecie, ale i kulturze ‑ patriarchalnej i brutalnej. O słowach, jakie wypowiadamy do siebie na co dzień i „banalnej” przemocy zatruwającej rzeczywistość. Raz jeszcze bohaterem kina Krauzego była osoba, niebędąca w stanie obronić się sama. Popadająca coraz głębiej w chorobę, zagubiona, odtrącona przez najbliższych.

„Polska stała się krajem, w którym liczy się siła. Nie szanuje się słabszych. Mniejszości, kobiet, dzieci, chorych, inwalidów. Obowiązkiem ludzi myślących jest walka o ich prawa” ‑ mówił Krzysztof Krauze. Ale po drodze, między tymi tytułami był jeszcze jeden ważny film: „Mój Nikifor”. Liryczna opowieść o jednym z najbardziej znanych polskich malarzy prymitywistów. Ale również o przyjaźni i poświęceniu. Nikiforem zajmował się Marian Włosiński, artysta, który zrezygnował z własnej sztuki, by opiekować się momentami niewdzięcznym i trudnym Łemkiem analfabetą. Bo umiał dostrzec jego talent.

Tylko pozornie świat „Długu”, „Placu Zbawiciela” nie łączą się z poetycką biografią Nikifora. Ten film również był refleksją nad szacunkiem dla innych. Portretem człowieka przeciętnego, niewykształconego i prostego, ale skrywającego piękno. Hołdem dla sztuki i siły wyrastającej z subtelności. A wszystko w siermiędze dusznego systemu politycznego.

Kino Krauzego uczy szerokiego myślenia o własnym zachowaniu, tolerancji w najszerszym tego słowa rozumienia, próby najgłębszego zrozumienia drugiego człowieka

Jeszcze mocniej to zderzenie dwóch rzeczywistości widać w czarno‑białej, płynącej wolnym tempem „Papuszy”. Podobnie jak „Plac Zbawiciel” wyreżyserowali ten film razem  ‑ z żoną Joanną. Wspaniały portret romskiej poetki to zapis losów kobiety miotanej przez wiatry historii. Wrośniętej w społeczność, która tłamsi jej wyjątkowość, ale i nieakceptowanej przez ludzi spoza jej kultury. W dziko nietolerancyjnym świecie PRL-u. Z nigdy nierozliczoną zbrodnią w tle. Ale też opowieść o miłości – delikatnej, niemożliwej. Właściwie każdy bohater w tym obrazie jest niejednoznaczny. Jednocześnie pada ofiarą otoczenia i sam zadaje rany. Bo przecież tego uczy kino Krauzego: szerokiego myślenia o własnym zachowaniu, tolerancji w najszerszym tego słowa rozumienia, próby najgłębszego zrozumienia drugiego człowieka.

O to apelował także poza kinem. Jego dekalog opublikowany w „Gazecie wyborczej”, w którym dał świadectwo własnej walki z chorobą nowotworową, stał się podręcznikiem dla wielu osób, u których zdiagnozowano raka. Pisał: „Zapamiętaj ‑ ty decydujesz, czy będziesz żył. Nie lekarz, nie rak. Ty! Kieruj się nadzieją”.

On sam pracował do końca. Zajmowała go realizacja kolejnego filmu, który przygotowywali z Joanną ‑ „Ptaki śpiewają w Kigali”. Do ostatnich dni żył tym projektem, chociaż było mu coraz trudniej. Umarł 24 grudnia 2014. W chrześcijańską wigilię, pierwszy dzień żydowskiej Chanuki, niedługo po premierze „Papuszy”, jego pięknego hołdu dla kultury Romów.

— Krzysztof Kwiatkowski
Filmografia

2017 Ptaki śpiewają w Kigali (film fabularny, w produkcji)

2013 Papusza (film fabularny)

2006 Plac Zbawiciela (film fabularny)

2004 Mój Nikifor (film fabularny)

2000 Wielkie rzeczy (film fabularny, telewizyjny)

1999 Dług (film fabularny)

1997 Stan zapalny (dokument)

1996 Departament IV (dokument)

1996 Gry uliczne (film fabularny)

1994 Kontrwywiad (dokument)

1994 Nauka trzech narodów (dokument)

1994 Ogrody Tadeusza Reichseina (dokument)

1994 Spadł, umarł, utonął (dokument)

1993 Nauka na całe życie (dokument)

1988 Nowy Jork, czwarta rano (film fabularny)

1987 Jestem pewien (spektakl telewizyjny)

1984 Jest (dokument)

1984 Robactwo (dokument)

1981 Dzień kobiet (film fabularny, krótkometrażowy)

1980 Praktyczne wskazówki dla zbieraczy motyli (film krótkometrażowy)

1979 Deklinacja (film krótkometrażowy)

1979 Dwa listy (film animowany)

1978 Elementarz (film animowany)

1977 Symetrie (film animowany)

1976 Pierwsze kroki (etiuda szkolna)

Nagrody

2016 Ptaki śpiewają w Kigali

Locarno International Film Festival − Nagroda „First Look” dla filmu polskiego w fazie postprodukcji

2014 Papusza

Karlovy Vary International Film Festival − Wyróżnienie Specjalne Jury

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Salonikach − Nagroda w sekcji „Open Horizons”

Gdynia Film Festival  − Nagroda Festiwali i Przeglądów Filmu Polskiego za Granicą

Gdynia Film Festival  − Złote Kociaki, Nagroda Młodzieżowej Rady Miasta

Złota Taśma  − Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP w kategorii: film polski Wyróżnienie

Międzynarodowy Festiwal Filmów Historycznych Waterloo − Nagroda za reżyserię

Urugwaj International Film Festival − Nagroda FIPRESCI

Urugwaj International Film Festival − Nagroda Jury Młodzieżowego

Urugwaj International Film Festival − Nagroda Publiczności

Urugwaj International Film Festival − Nagroda SIGNIS

Tarnowska Nagroda Filmowa − Grand Prix

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Jury Młodzieżowego

Istanbul Film Festival − Nagroda Specjalna Jury

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Pune − Nagroda dla najlepszego filmu

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Pune − Nagroda za reżyserię

Festiwal Filmowy im. Krzysztofa Komedy − Grand Prix Komeda

The New York Polish Film Festival − Nagroda Publiczności

Lubuskie Lato Filmowe − Złote Grono

Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego „Off Camera” −Wyróżnienie Specjalne w Konkursie Polskich Filmów Fabularnych

„Gwarancja Kultury” − nagroda TVP Kultura w kategorii: Film

Valladolid International Film Festival  − Nagroda Jury Młodzieżowego

Valladolid International Film Festival  − Nagroda za reżyserię

Chicago Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce − Nagroda Krytyków Chicagowskich

2006 Plac Zbawiciela

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Wielka Nagroda Jury „Złote Lwy”

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Dziennikarzy

Orzeł Polska Nagroda Filmowa − w kategorii: Najlepsza reżyseria

Orzeł Polska Nagroda Filmowa − w kategorii: Najlepszy film

„Gwarancja Kultury” − Nagroda TVP Kultura w kategorii: film

Triest International Film Festival − Nagroda Główna

Zimbabwe International Images Film Festival for Women − Nagroda za scenariusz

Seattle Polish Film Festival − Nagroda dla Najlepszego Dramatu

Złota Taśma − Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP w kategorii: film polski

Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” − Nagroda Główna „Jańcio Wodnik” za najlepszy film fabularny

Valladolid International Film Festival − Nagroda „Srebrny Kłos”

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda dziennikarzy radiowych

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Publiczności

China Golden Rooster & Hundred Flowers Film Festival − Nagroda za najlepszą reżyserię

2005 Mój Nikifor

Karlovy Vary International Film Festival − Nagroda „Kryształowy Glob” za reżyserię

Karlovy Vary International Film Festival − Nagroda Główna „Kryształowy Globus”

Karlovy Vary International Film Festival − Wyróżnienie Specjalne „Don Kichot”, nagroda FICC

Festival Filmy w Denver Nagroda im. Krzysztofa Kieślowskiego

Multimedia Festiwal Filmów Optymistycznych „Happy End” − nagroda w kategorii: fabuła

Międzynarodowy Festiwal Filmowy Chicago − Grand Prix “Złoty Hugo”

Ateny Panorama of European Cinema Film Festival − nagroda FIPRESCI

1999 Dług

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Wielka Nagroda Jury „Złote Lwy”

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Dziennikarzy

Orzeł Polska Nagroda Filmowa − Nagroda w kategorii: Najlepsza reżyseria

Orzeł Polska Nagroda Filmowa − Nagroda w kategorii: Najlepszy film

Orzeł Polska Nagroda Filmowa − Nagroda w kategorii: Najlepszy scenariusz

Paszport „Polityki” − nagroda kulturalna tygodnika „Polityka” w kategorii: Film

Philadelphia International Film Festival − nagroda za reżyserię

Złota Taśma − Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP w kategorii: film polski

Festiwal „Najnowsze Kino Polskie” we Wrocławiu − Nagroda Główna

Syrenka Warszawska −  nagroda Klubu Krytyki Filmowej Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w kategorii filmu fabularnego

Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” − Nagroda Główna „Jańcio Wodnik” za najlepszy film fabularny

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Jury Młodzieżowego

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Publiczności

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Specjalna „Srebrna Statuetka Leliwity”

Machiner  − nagroda miesięcznika „Machina” w kategorii: film masowy

Lubuskie Lato Filmowe − Nagroda Organizatorów im. Juliusza Burskiego

2000 Gra

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − nagroda Stowarzyszenia Filmowców Polskich

1996 Gry uliczne

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Specjalna Jury

Tarnowska Nagroda Filmowa − Grand Prix

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Publiczności

Machiner  − nagroda miesięcznika „Machina” w kategorii: najlepszy film polski

1988 Nowy Jork, czwarta rano

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda za debiut reżyserski lub drugi film

Młode Kino Polskie w Gdańsku − nagroda w kategorii filmów fabularnych III nagroda

1986 Robactwo

Młode Kino Polskie w Gdańsku − III Nagroda w Kategorii Filmu Krótkiego

1984 Jest

Nagroda paryskiej „Kultury”

Nagroda Kulturalna „Solidarności”

Młode Kino Polskie w Gdańsku − II Nagroda w Kategorii Filmu Krótkiego

1980 Deklinacja

Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Krakowie − Brązowy Lajkonik w kategorii innych form filmów krótkometrażowych

Ogólnopolski Festiwal Filmów Krótkometrażowych w Krakowie − Nagroda FIPRESCI

1980 Praktyczne wskazówki dla zbieraczy motyli

Konfrontacje „Młodzi za i przed Kamerą” − Nagroda Dziennikarzy

1979 Dwa listy

Konfrontacje „Młodzi za i przed Kamerą” − Nagroda