Tadeusz Król

W jego filmach znać rodowód wytrawnego dokumentalisty. „Zwerbowana miłość” oraz „Ostatnie piętro” żywią się obrazami brutalnej, niczym nie upiększanej rzeczywistości 

Pierwszą fabułę Tadeusz Król chciał nakręcić już na początku lat 90. Gdy przyniósł do telewizji publicznej swój scenariusz, usłyszał: Jest świetny, ale najpierw musisz zrobić jakiś dokument, żeby pokazać, co potrafisz. I na długie lata zajął się dokumentem, pełnił nawet funkcję kierownika Redakcji Filmu Dokumentalnego w telewizyjnej Dwójce.

W swoim pierwszym dokumencie, nagradzanym na wielu festiwalach filmowych, Król opowiadał o mężczyźnie, który postanowił pogrzebać się w trumnie na 142 dni, by trafić do księgi rekordów Guinessa, a tak naprawdę po raz pierwszy w życiu coś osiągnąć („Żywcem pogrzebany”, 1994). W kolejnych – o 8-letnim wówczas pianiście Stanisławie Drzewieckim („Geniusz”,1996), ale też o dawnym historyku, który całkowicie zmienia życie i zostaje iluzjonistą („Czarodziej”, 1997).

W dokumencie „Ręka fryzjera” opowiedział o Antonim Cierplikowskim zwanym Antoine – pierwszym i najsłynniejszym fryzjerze światowych gwiazd, m.in Grety Garbo, Brigitte Bardot i Coco Chanel

Pięć lat przed „Powidokami” Andrzeja Wajdy Król nakręcił dokument o niezwykłej relacji dwojga wybitnych artystów Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego („Niebieskie kwiaty”, 2011). W roku 2009 zrealizował z kolei „Rękę fryzjera” o Antonim Cierplikowskim zwanym Antoine, który stał się pierwszym i najsławniejszym fryzjerem gwiazd kina i mody (m.in. Grety Garbo, Brigitte Bardot i Coco Chanel), a fryzjerstwo zmienił w prawdziwą sztukę.

– Wszystkie rzeczy, które tworzę, są o odkupieniu winy – mówił w jednym z wywiadów Tadeusz Król. To m.in. jeden z najważniejszych tematów dokumentu „Krąg rodziców” (2007): reżyser rozmawiał w nim z Palestyńczykami i Izraelczykami, którzy w czasie wojny stracili swoje dzieci. – Nie wierzyłem, że ludzie z Palestyny i Izraela w ogóle potrafią ze sobą rozmawiać – opowiadał Król. – Nie wierzyłem, że spotykają się, aby wybaczać. Jak powiedział jeden z bohaterów filmu: „Droga do pokoju jest trudna i skomplikowana. Droga zemsty – dużo łatwiejsza”.

Swój pełnometrażowy debiut „Zwerbowana miłość” nakręcił w 2009 roku. „Zwerbowana miłość” przypomina niespieszny, kryminalno-polityczny dramat – to historia prowincjonalnych, a jednak bezwzględnych agentów Służby Bezpieczeństwa w schyłkowym PRL-u, a zarazem przypowieść o politycznym przełomie 1989 roku.  Przypowieść, w której przyjmujemy punkt widzenia wysoko postawionych esbeków, którzy przy wódce ustalają plan kopiowania teczek, dzięki którym będą mogli szantażować przyszłe władze, ale też znaleźć dla siebie alibi na resztę życia i wyjechać z kraju.

fot. Rafał Placek / GILDIA REŻYSERÓW POLSKICH

Ważnymi bohaterkami okazują się też prostytutki. A zwłaszcza Anna (Joanna Orleańska), która razem z koleżankami pod koniec lat 80. żyje kolorowo, cieszy się chwilą i seksem, nie myśli o dzieciach, za to często fantazjuje – choćby o mężczyźnie, który z miłości dla niej będzie w stanie skoczyć z warszawskiego Mostu Poniatowskiego. Jednym z wielu mężczyzn, których poznaje Anna, okazuje się Andrzej (Robert Więckiewicz) – kobieta nie zdaje sobie sprawy, że jest w jego grze tylko marionetką. On z kolei nie bierze pod uwagę, że przez prostytutkę potrafi zostać sprytnie oszukany.

– Nie chciałem, żeby mój film był dokładną rekonstrukcją prawdziwych zdarzeń – mówił Tadeusz Król. – „Zwerbowana miłość” jest opowieścią o miłości, romansem. Zanurzoną w sensacyjno-kryminalnym sosie, ale historia jest tu absolutnym tłem. W zgodnej opinii krytyków jednym z największych atutów obrazu jest rola Joanny Orleańskiej nagrodzonej za debiut aktorski na festiwalu Młodzi i Film w Koszalinie. – Okres, o którym opowiadamy – lata 80. – to czas mojej wczesnej młodości, kiedy zaczynałam stawać się kobietą – przyznawała Orleańska. – Z kolei praca nad „Zwerbowaną miłością” zbiegła się w czasie ze szczególnym momentem w moim życiu, kiedy urodziłam dziecko. Bardzo dojrzałam jako kobieta, ale zmieniłam się też jako aktorka. Zrozumiałam, że nie ma powodu, by żyć oczekiwaniami innych. I w swoim zawodzie stałam się chyba odważniejsza. 

Bohater „Ostatniego piętra” nie jest szaleńcem. To człowiek, w którym splot okoliczności uruchamia pokłady wściekłości i niekontrolowanej obsesji

Jak przystało na dokumentalistę, w swoim kolejnym filmie fabularnym – „Ostatnim piętrze” (2012) – znów inspirował się wydarzeniami autentycznymi: punktem wyjścia scenariusza był utwór literacki „U siebie” Witolda Beresia, chociaż ważną inspirację stanowiła też powieść „Obłęd” Jerzego Krzysztonia. Głównym bohaterem filmu jest kapitan Derczyński (Janusz Chabior) – szorstki w obyciu wojskowy, który za wzór podaje dzieciom „Pana Wołodyjowskiego” Sienkiewicza, zmusza je do ćwiczeń fizycznych, ale też narzeka na współczesność, w której rządzą nami Żydzi i pedały.

Gdy w swojej jednostce Derczyński odkrywa finansowy przekręt i zostaje za karę zwolniony z wojska, wpada w paranoiczny strach przed wszystkimi i szykuje się do wojny – dzieciom zabrania wychodzenia z domu, a nawet otwierania obcym drzwi. Gdy zawodzą argumenty słowne, sięga po fizyczne ciosy. I okazuje się coraz bardziej zdeterminowany, by siłą, a właściwie terrorem, zbudować coś w rodzaju nowego świata. – Można powiedzieć, że Derczyński to polski patriota – przyznawał Tadeusz Król. – Tylko co to tak naprawdę znaczy? Większość z nas chce, żeby w rodzinie było dobrze, kocha swój kraj, rozczula się przy patriotycznych pieśniach, chodzi do kościoła, czasem grzeszy. W jakimś stopniu bohater „Ostatniego piętra” reprezentuje każdego z nas. Nie traktuję go jak szaleńca. Raczej jak osobę, w której splot okoliczności uruchamia pokłady wściekłości i niekontrolowanej obsesji.