Jarosław Marszewski

Twórczość fabularna Marszewskiego balansuje między kinem gatunkowym a autorskim. Już w debiutanckim filmie „Jutro będzie niebo” z 2001 roku, w którym sięgnął po klasyczny schemat kina drogi, daje się zauważyć charakterystyczny styl prowadzenia narracji: pełen metafor, metafizycznych akcentów i rzadko spotykanego w polskim kinie współczesnym liryzmu.

W czasie studiów krótkometrażowe etiudy reżysera były nagradzane na międzynarodowych festiwalach – za „Szczury” (1990) i „Berliner Tango” (1995) zdobył w sumie ponad 20 nagród. Pracę w zawodzie zaczynał od realizacji teledysków, reklam i seriali; pracował także jako asystent reżysera, m.in. przy filmach Wiesława Saniewskiego, Marka Piestraka i Sorena Kragh-Jacobsena.

Zadebiutował w 2001 roku filmem „Jutro będzie niebo” z Krzysztofem Pieczyńskim i Aleksandrą Hamkało w rolach głównych. Na realizację zdjęć ekipa miała zaledwie 14 dni! Głównym impulsem do napisania scenariusza tego – jak mówił reżyser – „metafizycznego road movie” byli aktorzy. Marszewski pisał tekst z myślą o tym nietypowym ekranowym duecie. Akcja filmu rozgrywa się gdzieś na pograniczu polsko-niemiecko-czeskim.

Główny bohater, samotny dorosły mężczyzna, przemyca przez granicę alkohol – ma zamiar korzystnie go sprzedać i uporać się z długami. Nie wszystko jednak układa się po jego myśli. Przemierzając autem puste drogi potrąca i zabija psa. Opiekunką zwierzęcia jest 12-letnia dziewczynka, która uciekła z domu. Kategorycznie domaga się pochowania psa w miejscu, które uzna za odpowiednie. Odtąd rozklekotanym samochodem podróżują we troje: mężczyzna, dziewczynka i zawinięty w koc martwy pies.

Między głównymi bohaterami tworzy się przedziwna więź, przywodząca na myśl filmy takie jak „Papierowy księżyc” czy „Leon Zawodowiec”. Zamierzone jest tu pewne odwrócenie ról: dziewczynka sprawia wrażenie mądrzejszej i dojrzalszej niż dorosły mężczyzna, który miota się bezradnie, a rzeczywistość wyraźnie go przerasta. To ona wskazuje kierunek, a on – choć zupełnie się tego nie spodziewa – wiele się od niej nauczy. To co ich niewątpliwie łączy to samotność, wrażliwość i pewien rodzaj niedopasowania do rzeczywistości.

Film zdobył Grand Prix w konkursie debiutów na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Festroia w portugalskim Setubal, a Krzysztof Pieczyński za swoją rolę odebrał nagrodę na FPFF w Gdyni.

Reżyser i aktor spotkali się ponownie dwa lata później, na planie spektaklu telewizyjnego „Lekcja angielskiego”, który Marszewski wyreżyserował na podstawie opowiadania Pieczyńskiego.

– Gdy pierwszy raz przeczytałem to opowiadanie, intrygująca wydała mi się sytuacja zamknięcia, jakiej doświadczają bohaterowie. To historia trudnej miłości, takiej na krawędzi, nie do zrealizowania. Główny bohater nie jest bowiem zdolny do kochania, choć bardzo pragnie tego uczucia i walczy o nie – mówił reżyser.

Marszewski reżyserował opery  „Aidę”, „Madame Butterfly”, „Carmen”, większość z nich była międzynarodowymi koprodukcjami

Na początku lat dwutysięcznych Marszewski reżyserował opery (m.in. „Aidę”, dwukrotnie „Madame Butterfly”, „Carmen” – większość z nich to międzynarodowe koprodukcje), seriale („Tango z aniołem”, „Na kocią łapę”, „Komisja morderstw”) oraz filmy dokumentalne, m.in. „Krzyczeliśmy: APARTHEID!” i „Rozmowa kontrolowana z Sylwestrem Chęcińskim”. W pierwszym z tych dwóch dokumentów Marszewski powraca do dramatycznych wydarzeń z dnia 24 lutego 1990 roku, które rozegrały na wrocławskim rynku. Odbywała się tam wówczas pokojowa manifestacja ciemnoskórych studentów w związku z uwolnieniem z więzienia Nelsona Mandeli. Manifestację przerwali skinheadzi, doszło do brutalnej bijatyki, której biernie przyglądali się funkcjonariusze milicji. Dopiero po interwencji Władysława Frasyniuka, który był świadkiem agresywnej napaści, milicja rozgoniła napastników.

Twórcy filmu po kilkunastu latach dotarli do niektórych uczestników wydarzeń i sprawdzają, jak potoczyły się ich losy. Scenariusz napisali dziennikarze wrocławskiej Gazety Wyborczej Jakub Michalak i Cezary Marszewski, autorzy opublikowanego w „Dużym Formacie” reportażu o tych zajściach.

W 2015 roku otrzymał główną nagrodę w konkursie scenariuszowym SCRIPT PRO i na  podstawie nagrodzonego tekstu zaczął pracę nad swoją drugą fabuła: „Bikini Blue”.

Rzecz dzieje się w Wielkiej Brytanii w roku 1953. Ten konkretny moment w historii nie był przypadkowym wyborem. – To rok, w którym umarł Stalin, Elżbieta II została koronowana na królową Wielkiej Brytanii, a reprezentacja Anglii poniosła na Wembley historyczną klęskę z komunistycznymi Węgrami – precyzował reżyser.

Głównymi bohaterami „Bikini Blue” są małżonkowie: polski żołnierz Eryk Szumski (Tomasz Kot) i Dora Szumska, angielska pielęgniarka (debiutująca na dużym ekranie Lianne Harvey). Ich życie naznaczone jest wojennymi traumami Eryka, który po próbie samobójczej trafia do szpitala psychiatrycznego przeznaczonego dla polskich żołnierzy. Dora, która samotnie wychowuje ich kilkuletniego syna jest nieugięta – odwiedza męża, przemierzając samotnie Anglię na motorze (co w owych czasach było bardzo odważnym posunięciem) i przypadkowo dowiaduje się o mrocznej tajemnicy, leżącej u podłoża choroby męża.

Reżyser wybrał dla swojego filmu – opartego na nieznanych i nieprzepracowanych dotąd przez popkulturę faktach historycznych – bardzo ciekawą formę, balansującą między bajkową opowieścią i realizmem magicznym z jednej strony, a romansem wojennym i mrocznym thrillerem z drugiej.

Zainspirowała go przede wszystkim informacja prasowa o rzeczywiście działających w Wielkiej Brytanii w latach 50. dwóch szpitalach psychiatrycznych, w których leczono wyłącznie Polaków. Marszewski dostrzegł w tej informacji przejmującą i trafną metaforę losu polskiego emigranta, którego przerasta nowa rzeczywistość powojenna, ale i życie na emigracji.

– Statystycznie Polacy na Wyspach chorowali pięciokrotnie częściej niż Brytyjczycy, i trzykrotnie częściej niż inni imigranci. Bardzo mnie ten fakt zaintrygował – w filmie postanowiłem poszukać tropów odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak było – mówił reżyser.

W „Bikini Blue” Marszewskiemu udało się połączyć dwa interesujące go tematy: doświadczenie emigracji i klimat lat 50. – Tamta dekada jest niezwykle fotogeniczna w swojej stylistyce i fascynująca w paranoicznej atmosferze zimnej wojny. Mam też słabość do sztuki tamtego okresu: brytyjskich Młodych Gniewnych w literaturze i filmie – mówił reżyser.

Razem z autorem zdjęć Jackiem Podgórskim stworzyli wysmakowaną wizualnie opowieść o wyobcowaniu i konieczności przełamywania narzuconych schematów.

Za  „Bikini Blue”Jarosław Marszewski odebrał kilkadziesiąt nagród na festiwalach filmowych. Liczne nagrody otrzymali także odtwórca głównej roli Tomasz Kot i autor zdjęć Jacek Podgórski.

Film zrealizowano w języku angielskim, a większość zdjęć zrealizowano w Wielkiej Brytanii (m.in. w Manchesterze), ale są też polskie akcenty – przez kilka dni film kręcono m.in. w Łodzi, na Księżym Młynie, w kinie Tatry i w szpitalu im. Szterlinga.

Za swój drugi film Jarosław Marszewski odebrał kilkadziesiąt nagród na festiwalach filmowych m.in. Best Foreign Film Award (nagroda dla najlepszego filmu zagranicznego) na Beverly Hills Film Festival w 2018 roku, a także w Nottingham, Londynie, Nowym Jorku, Los Angeles i Vancouver. Liczne nagrody otrzymali także odtwórca głównej roli Tomasz Kot i autor zdjęć Jacek Podgórski.

11 listopada 2018 roku premierę w TVP miał pilot 13-odcinkowego serialu „Młody Piłsudski” w reżyserii Marszewskiego.

– Ten serial uważam za największe dotąd wyzwanie reżyserskie w moim dorobku – przyznaje reżyser. Siedemdziesięciominutowy odcinek specjalny tego serialu został dostrzeżony na międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Birmingham (2020), gdzie uznano go za najlepszy pilot serialu telewizyjnego. Odcinek dziewiąty uhonorowano wyróżnieniem w kategorii seriali na Festiwalu Filmowym w Santa Monica (2020) oraz nominacją do nagrody w podobnej kategorii na LifeArt Festival w Delhi (2020).