Michał Otłowski

Choć w swoich filmach opowiada o mrocznym i zdominowanym przez mężczyzn świecie, oddaje głos kobiecym bohaterkom – odważnym i bezkompromisowym, podejmującym nierówną walkę z systemem. W „Jezioraku” i „Lokatorce” w anturażu kina gatunkowego umiejętnie przedstawia wynaturzenia wymiaru sprawiedliwości, patologie toczące zhierarchizowane, zmaskulinizowane struktury policyjne i urzędnicze oraz postępującą korozję systemu politycznego.

„Jeziorak”

Złożona intryga kryminalna zdaje się w „Jezioraku” służyć temu, by niejako mimochodem obnażyć ułomności i patologie toczące niewielki komisariat policji w prowincjonalnym miasteczku: personalne powiązania policjantów ze światem lokalnych biznesmenów i przestępców, korupcja, brak transparentności, niedofinansowanie… Główna bohaterka komisarz Iza Dereń (Jowita Budnik) każdego dnia dzielnie stawia czoło szowinistycznym żartom kolegów, ale i ona jest prywatnie uwikłana w prowadzone śledztwa, a z czasem tych osobistych, coraz bardziej zaskakujących i mrocznych powiązań przybywa. Mroczny scenariusz Otłowskiego doskonale wyczuł autor zdjęć Łukasz Gutt. Warmia w niczym nie ustępuje ciężkim, ciemnym krajobrazom ze skandynawskich kryminałów.

Recenzenci „Jezioraka” byli zgodni co do jednego: w tamtym czasie (2014) polskie kino gatunkowe właściwie nie istniało, a już na pewno nie w obiegu festiwalowym. Sam fakt, że debiutujący reżyser sięgnął po schemat filmu kryminalnego z elementami thrillera wzbudzał uznanie krytyków.

„Jeziorak” jest na polskim rynku kinowym, gdzie kryminały, choćby przyzwoite, właściwie nie istnieją, wydarzeniem ważnym i godnym docenienia. Tym bardziej że film Otłowskiego to debiut – wreszcie ktoś nie porywa się w pierwszym filmie na arcydzieło, ale tworzy kino, w którym najważniejszy jest warsztat – pisał na łamach „Gazety Wyborczej” Paweł Felis, wtórował mu Zdzisław Pietrasik z „Polityki”: Po pierwszym pokazie filmu na festiwalu w Gdyni krytycy nie mogli wyjść z podziwu – polski kryminał i dobry! W dodatku dzieło debiutanta, który udowodnił, iż znakomicie czuje się w konwencji kina gatunkowego, gdzie przede wszystkim liczy się rzemiosło.

Film został doceniony także na festiwalach: w Koszalinie Otłowski odebrał nagrodę za scenariusz („za sprawność warsztatową i sukces w pojedynku z trudnym gatunkiem, jakim jest thriller”), a Cezary Skubiszewski za muzykę, „która wspiera, a nie konkuruje z obrazem”.

Sebastian Fabijański został nagrodzony za debiut aktorski na festiwalach w Gdyni i w Tarnowie. Jowita Budnik odebrała w Gdyni „Kryształową Gwiazdę Elle”, a na festiwalu „Prowincjonalia” we Wrześni nagrodę za najlepszą rolę kobiecą.

„Lokatorka”

„Spokój mieszkańców kamienicy na warszawskim Mokotowie burzy pojawienie się rzekomego, prawnego właściciela budynku. Stosując bezwzględne metody, mężczyzna zaczyna zmuszać kolejne rodziny do wyprowadzki. Najbardziej zdeterminowana w walce o prawo do swego mieszkania jest Janina Markowska (Sławomira Łozińska). Kobieta nie zamierza opuścić domu, w którym jej rodzina mieszka od ponad 70 lat. Kiedy jednak kamienica pustoszeje, a Janina znika w tajemniczych okolicznościach, policja rozpoczyna dochodzenie. Prowadzi je stojąca na czele specgrupy policjantka – oficer Anna Szerucka (Irena Melcer). Kolejne poszlaki naprowadzają funkcjonariuszkę na trop intrygi, w którą zamieszani są politycy, agenci dawnych służb oraz wysoko postawieni członkowie palestry. Rozpoczyna się nierówna walka z układem, której stawką jest życie oraz prawa wyrzucanych na bruk mieszkańców” – tak film zapowiadali dystrybutorzy.

Opowieść o Janinie Markowskiej, przybliżająca kulisy tzw. warszawskiej afery reprywatyzacyjnej, w bezpośredni sposób była inspirowana historią Jolanty Brzeskiej – mieszkanki kamienicy przy ul. Nabielaka w Warszawie, działaczki społecznej, obrończyni praw lokatorów, która została w brutalny sposób zamordowana w 2011 roku przez nieznanych sprawców. Odtwórczyni tej roli – Sławomira Łozińska – odebrała w Gdyni nagrodę za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą.

Konwencja dramatu społecznego w pierwszym odruchu przywodzi na myśl filmy zaangażowane społecznie, obnażające niesprawiedliwość systemu generującego nierówności i promującego siłę wynikającą ze statusu materialnego jego wybranych członków.

Klarowny, trzymający w napięciu sposób przedstawienia w „Lokatorce” procederu przejmowania warszawskich kamienic i stojącego za tym korupcyjnego mechanizmu opartego na współdziałaniu fałszywych spadkobierców, cynicznych prawników i skorumpowanych urzędników. Otłowski zdecydowanie stanął po stronie pokrzywdzonych i sportretował ich bezradność, jednocześnie obnażając bezwzględność i amoralność nadrzędnej struktury, funkcjonującej – o zgrozo! – w ramach obowiązującego prawa.