CZŁONKOWIE


fot. Rafał Placek/ GILDIA REŻYSERÓW POLSKICH

Jeden z najważniejszych polskich reżyserów ostatniej dekady. Jego filmy zawsze są wysoko cenione przez krytyków i  gromadzą dużą publiczność w kinach. Otrzymał wiele nagród, m.in. najważniejsze nagrody Festiwalu w Gdyni, Paszport „Polityki” i Orły. Najnowszy, kostiumowy „Wołyń”, był jednym z najbardziej dyskutowanych filmów zeszłego roku. Członek Europejskiej Akademii Filmowej.

 

filmpolski.pl

 

imdb.com

 

kontakt z agentem


Wojciech Smarzowski

Niektórzy nazywają go brutalistą. Nie odwraca kamery od brudu i przemocy. W terapii szokowej, jaką nam funduje, jest do cna uczciwy. Nie dystansuje się  od bohaterów, nie ma poczucia wyższości. Robi filmy nie o „nich”, lecz o nas

– Tu jest Polska, tu się liczy czynnik ludzki – mówi do policjanta pijany kierowca w „Drogówce”. O tym czynniku ludzkim robi filmy Smarzowski – jeden z najlepszych współczesnych polskich reżyserów. Zawsze uderza w punkt, dokładnie tam, gdzie boli. Niezależnie, czy pokazuje wiejskie wesele, zbrodnię z końca lat 70., ciężki los Mazurów po drugiej wojnie,  dzisiejszą Warszawę czy masakrę na Wołyniu.

– Sam wychowałem się w „Domu złym” – mówił po swoim filmie pod takim tytułem. Nie sprzedaje wspomnień w wywiadach, choć swoje przeszedł. „Dzieciństwo każdy miał trudne”  ucina pytania cytatem z Hłaski.  Urodził się w 1963 roku, w Korczynie i spędził młode lata na Podkarpaciu.  Dorastał w niewielkim, pięciotysięcznym Jedliczu, gdzie pracę zapewniała rafineria naftowa. W  miejscowym kinie Nafta, zafascynował się ruchomymi obrazami. I kiedy uciekał po maturze przed wojskiem, poszedł właśnie w ich stronę: najpierw do Studium Kulturalno-Oświatowego w Krośnie, później na rok na krakowskie filmoznawstwo, w końcu na operatorkę do Łodzi.

Zawsze uderza w punkt, dokładnie tam, gdzie boli. Niezależnie, czy pokazuje wiejskie wesele, ciężki los Mazurów po drugiej wojnie, dzisiejszą Warszawę czy masakrę na Wołyniu

Wyrobił sobie rękę, kręcąc reklamy i teledyski. Ale zrozumiał, że nie chce stać za kamerą, lecz opowiadać własne historie. To nie był łatwy czas. Brakowało pieniędzy, systemu finansowania, debiutowało się cholernie trudno. Niezależną metodą, niemal bez budżetu, zrobił „Małżowinę” z poetą Marcinem Świetlickim w roli głównej. Ten rozedrgany, alternatywny, punkowy film stanowi preludium do świata Smarzowskiego. Jego akcja  rozgrywa się w jednym mieszkaniu, w którym pisarz próbuje skończyć książkę. Rzeczywistość dociera tu zza ściany, przynoszą ją awantury u sąsiadów, rwetes na klatce, przyjaciel, który staje z wódką w drzwiach.

Od debiutu Smarzowski pozostaje wierny swoim współpracownikom. Ekipa mówi na niego „Smarzol” albo po prostu „Wojtek”. Chodzi w bejsbolówce, spodniach bojówkach. Podobno niemal nie podnosi głosu, nie wścieka się za pomyłki. Ma też aktorów, do których chętnie wraca. To Marian Dziędziel, Arkadiusz Jakubik, Bartłomiej Topa, Jacek Braciak. Ale też Marcin Dorociński, Agata Kulesza,  Maciej Stuhr. Z nimi dokonuje na ekranie wiwisekcji polskości. Kręci filmy ważne. Bo, jak zawsze powtarza, „szkoda dla błahych rzeczy wyciągać kamerę z robura”. A jego twórczość układa się w dwa nurty: współczesny i historyczny, gdzie szuka korzeni naszej zwichniętej moralności.

Smarzowski nie kokietuje widzów, a mimo to zbiera w kinach publiczność. „Drogówka”–  ponad milion, „Pod Mocnym Aniołem” – prawie 900 tys, „Wołyń” – niemal 1,4 miliona

Dwukrotnie cofał się do drugiej wojny światowej. I oba filmy stały się w Polsce istotne. W „Róży” pokazywał miłość w nieludzkich czasach. Badał trudną tożsamość mieszkańców Mazur, gdzie wiatry historii mieszały ludzi, języki, wpływy. Sportretował żołnierza Armii Krajowej, na którego oczach zginęła zgwałcona przez Niemców żona. Mężczyzna trafia do gospodarstwa równie obolałej, ciężko doświadczonej kobiety. I nagle pośród zawieruchy i cierpienia coś się między nimi rodzi. Razem próbują przetrwać. Przygarniają innych wykluczonych, rodzinę repatriantów ze Wschodu, która straciła wszystko. Na końcu to właśnie oni zajmą dom bohaterki. Wśród powojennej zawieruchy nie ma miejsca na sentymenty.

4e4b2553_p

fot. Rafał Placek / GILDIA REŻYSERÓW POLSKICH

„Róża” i „Wołyń” mogłyby być dyptykiem. Zapełniając białą plamę historii, Smarzowski przeniósł na ekran rzeź na kresach wschodnich. Ale nie pozwolił sobie na łatwe oceny. Nie pokazał tylko Ukraińców wybijających polskich panów. Znalazł pęknięcia w micie wielokulturowej Polski – konflikty podsycane od dekad, które wybuchły na fali nacjonalistycznych ideologii. Nie brakuje tu obrazu polskich odwetowców. Reżyser zrezygnował z wszelkich planszy – informacji o miejscu i czasie akcji. Ten film nie powstał w politycznych ani edukacyjnych celach, choć, oczywiście, wywołał w kraju dyskusję. Jest uniwersalną refleksją nad działaniem ideologii i stereotypów. Nad nacjonalizmem i nienawiścią.

Jednak najbliższy współczesności jest „Dom zły”. Koniec lat 70. Bestialskie morderstwo, ale i dojmujący obraz społeczeństwa wyjałowionego z wszelkich wartości, zaufania, szacunku dla drugiego człowieka. Bagaż po komunizmie, z którym borykamy się do dziś. Bo rozliczenia historyczne Smarzowskiego nie są wyłącznie obrazkami minionych czasów. Pozwalają lepiej zrozumieć świat za oknem. Ten z „Wesela”, gdzie wiejska uroczystość jak soczewka skupia naszą chciwość, prymitywizm i chamstwo, z „Drogówki” o skorumpowanej policji, ale i seksizmie, rasizmie, nietolerancji, z „Pod Mocnym Aniołem”, ekranizacji powieści, w której Jerzy Pilch rozliczał się z własnym alkoholizmem. Zresztą bohaterowie Smarzowskiego często toną w morzu wódki. Na bani uprawiają mechaniczny seks, zadają sobie przemoc, przechlewają resztki pensji. Zatracają się w pijackim widzie.

Może uciekają? Przed rzeczywistością, w której liczą się wyłącznie pieniądze i sołtys Wojnar z „Wesela” kupuje nimi szacunek we wsi i posłuch. Przed agresją kryjącą się w każdym geście i nieufnością, jaką rodzi brak więzi. Przed relacjami międzyludzkimi, z których wyparowała empatia, a zostały szowinizm, przemoc, gwałt (bo jak mówi policjant z „Drogówki”: „Stojąca pała nie ma sumienia”). Przed samym sobą, otwarciem na drugiego człowieka, niedorastaniem do własnych aspiracji, jak w „Pod Mocnym Aniołem”.

Smarzowski wciąż dopisuje kolejne rozdziały traktatu o polskiej mentalności i polskich grzechach głównych

Z każdym filmem Wojciech Smarzowski maluje kolejny fragment tego samego  pejzażu. Wciąż powracają u niego ci sami bohaterowie. Ksiądz, który w „Weselu” wyciągał od sołtysa półtora tysiąca na kościół w zamian za pośrednictwo w przemycie auta, w „Drogówce” dogaduje się z policją, która łapie go pijanego za kierownicą. Ten sam „biały miś”, przy którym weselnicy udawali kopulację na parkiecie remizy, otwiera imprezę na komisariacie w „Drogówce”. Smarzowski wciąż dopisuje kolejne rozdziały traktatu o polskiej mentalności i polskich grzechach głównych. Dotyka najbardziej palących tematów.

Jednak gdzieś na końcu tych wszystkich okrutnych, momentami wręcz odstręczających filmów znajduje tlącą się na dnie nadzieję. Bo przecież bez niej nie byłoby katharsis. I może także dzięki niej, jego diagnozy Polacy chcą słuchać.

Nazwisko Smarzowskiego stało się marką i choć nijak nie kokietuje on widzów, zbiera w kinach dużą publiczność. „Róża” –  400 tysięcy, „Drogówka”–  ponad milion, „Pod Mocnym Aniołem” – prawie 900 tys, „Wołyń” – 1,4 miliona.  Widzów, którzy szukają w kinie uczciwej rozmowy o społeczeństwie, historii, człowieku. Bez taryfy ulgowej.  Bo patriotyzm to nie przygotowywanie laurek. A Smarzowski, reżyser bardzo polski, który nie marzy o robieniu superprodukcji w Hollywood, ma prawo dziś, w wolnym kraju, odejść od romantycznej wizji polskości i pokazywać na ekranie nasze otwarte rany. Wszystko to, od czego trzeba się odbić, żeby pójść dalej.

— Krzysztof Kwiatkowski
Filmografia

2016 Wołyń (film fabularny)

2014 Pod Mocnym Aniołem (film fabularny)

2013 Bez tajemnic (serial fabularny)

2013 Drogówka (film fabularny)

2011 Róża (film fabularny)

2009 Dom zły (film fabularny)

2009 Londyńczycy 2 (serial fabularny)

2008 BrzydUla (serial fabularny)

2006 Cztery kawałki tortu (spektakl telewizyjny)

2004 Klucz (spektakl telewizyjny)

2004 Wesele (film fabularny)

2003 Na Wspólnej (serial fabularny)

2001 Kuracja (spektakl telewizyjny)

1998 Małżowina (film fabularny, telewizyjny)

1991 Fire Inside (etiuda szkolna)

1987 Marysin 26.06.87 (etiuda szkolna)

Nagrody

2016 Wołyń

Złota Taśma − Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP w kategorii: film polski

Gdynia Festiwal Filmowy − Nagroda festiwali i przeglądów filmu polskiego za granicą

2015 Pod Mocnym Aniołem

Festiwal Filmowy w Gdyni − Srebrne Lwy

2013 Drogówka

Orzeł −  Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepszy scenariusz

Złoty Bilet − Nagroda Stowarzyszenia „Kina Polskie”

2011 Róża

Orzeł  − Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepszy film

Orzeł  − Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepsza reżyseria

Orzeł  − Polska Nagroda Filmowa: Nagroda Publiczności

Warszawski Festiwal Filmowy − Grand Prix Główna Nagroda Konkursu Międzynarodowego

Warszawski Festiwal Filmowy − Nagroda Publiczności

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Don Kichot, Nagroda Polskiej Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Dziennikarzy

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Festiwali i Przeglądów Filmu Polskiego za Granicą

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Złoty Klakier, Nagroda Radia Gdańsk dla najdłużej oklaskiwanego filmu

Złota Taśma  − Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP w kategorii: film polski

The New York Polish Film Festival − Nagroda „Ponad Granicami” im. Krzysztofa Kieślowskiego dla najlepszego filmu fabularnego

Festiwal Filmowy „War on Screen” Châlons-en-Champagne − Grand Prix

Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia” − Nagroda Główna „Jańcio Wodnik” za najlepszy film fabularny

Międzynarodowy Festiwal Filmów Historycznych i Wojskowych − Grand Prix „Złota Szabla”

Międzynarodowy Festiwal Filmowy „EuropaCinema” Viareggio − Nagroda Główna

Międzynarodowy Festiwal Filmowy „EuropaCinema” Viareggio − Nagroda Publiczności

Festiwal Polskich Filmów „Ekran” w Toronto − Nagroda dla najlepszego filmu

Tarnowska Nagroda Filmowa − Grand Prix

Tarnowska Nagroda Filmowa − Nagroda Publiczności

Ourence Międzynarodowy Festiwal Filmowy − Grand Prix

Nagroda im. Jerzego Zimowskiego przyznawana przez Instytut Spraw Publicznych

Festiwal Filmów Europy Środkowej MECEFF − Nagroda Główna „Mediensis” dla Najlepszego Filmu

Lubuskie Lato Filmowe − Złote Grono

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Kairze − Nagroda Główna „The Tahrir Square Prize” w konkursie Human Rights

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berdiańsku − Nagroda za reżyserię

Black Nights Film Festival w Tallinie − Wyróżnienie Specjalne Jury

Chicago Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce − Nagroda Specjalna Jury

2009 Dom zły

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda za reżyserię

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda za scenariusz

Orzeł − Polska Nagroda Filmowa: Nagroda Publiczności

Orzeł − Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepsza reżyseria

Złota Kaczka − nagroda przyznawana przez miesięcznik „Film” dla najlepszego filmu

Złota Taśma − Nagroda Koła Piśmiennictwa Filmowego SFP w kategorii: film polski

Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Tofifest” − „Złoty Anioł” dla najlepszego filmu polskiego

Tarnowska Nagroda Filmowa − Grand Prix

Warszawski Festiwal Filmowy − Nagroda Publiczności

2004 Wesele

Karlovy Vary International − Wyróżnienie Specjalne Jury Konkursu „East od The West”

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − Nagroda Specjalna Jury

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − nagroda Rady Programowej TVP

Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni − nagroda Stowarzyszenia Filmowców Polskich za twórcze przedstawienie współczesności

Orzeł − Polska Nagroda Filmowa: Nagroda Publiczności

Orzeł  − Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepsza reżyseria

Orzeł  − Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepszy film

Orzeł  − Polska Nagroda Filmowa w kategorii: Najlepszy scenariusz

Paszport „Polityki”  − nagroda kulturalna tygodnika „Polityka” w kategorii: Film

Locarno International Film Festival − wyróżnienie jury młodzieżowego

Cottbus Festiwal Młodego Kina Wschodnioeuropejskiego − Wyróżnienie

Warszawski Festiwal Filmowy − nagroda HBO za scenariusz

Festiwal Filmowy i Artystyczny „Lato Filmów” − Nagroda Dziennikarzy

Festiwal Filmowy i Artystyczny „Lato Filmów” − Wyróżnienie w Konkursie na Film z Najlepszym Scenariuszem

Ogólnopolski Festiwal Filmów Komediowych − Złoty Granat

2002 Kuracja

Festiwal Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” − Grand Prix za adaptację i reżyserię

Międzynarodowy Festiwal Telewizyjny w Płowdiw − Nagroda Specjalna Jury

Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje” − „Laur Konrada”

1999 Małżowina

Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” − Nagroda Specjalna Jury za najlepszy film w konkursie polskim; przyznana przez Jury Młodych