Maciej Pieprzyca

Maciej Pieprzyca ma absolutny słuch na rzeczywistość. Uważany był za wnikliwego obserwatora polskiej transformacji, ale ostatnie jego dzieła „Chce się żyć” oraz „Jestem mordercą” zdecydowanie rozszerzyły formułę jego kina

Być może tylko on mógł nakręcić ten film. Gdy dochodziło do opisywanych w „Jestem mordercą” zdarzeń, miał kilka lat, musiał dziecięcym uchem coś o wampirze z Zagłębia słyszeć. Przede wszystkim jednak jest chłopakiem ze Śląska i nie dość, że nie ma zamiaru wypierać się swojego pochodzenia, to jeszcze czerpie z niego pełnymi garściami. W jego filmach Śląsk pozostaje niepodrabialną na mapie Polski krainą, ze swym brudem, szarością, ale i jakimś trudnym do nazwania surowym pięknem.

Maciej Pieprzyca urodził się w roku 1964 w Katowicach, tu też skończył szkołę filmową. Śląsk jest dla mnie regionem, gdzie się urodziłem i wychowałem, chociaż od wielu lat już tam nie mieszkam, to czasem wracam po energię, tu ładuję swoje akumulatory – opowiadał w jednym z wywiadów.

Jego najnowszy, obsypany nagrodami w Gdyni  film „Jestem mordercą” wciąga widza w śledztwo w sprawie seryjnego zabójcy kobiet, stając się opowieścią o zarażeniu złem, które dotyka wszystkich

Tu często osadzał akcje swoich filmów już od etiudy szkolnej „Inna”. A potem choćby w pierwszej przymiarce do opowieści o Zdzisławie Marchwickim, dokumentalnym filmie „Jestem mordercą”, który z fabułą łączy… wystawa poświęcona śledztwu w sprawie wampira. W obrazie sprzed lat wszystko się od niej zaczynało, w filmie fabularnym sceny z ekspozycji przewrotnie pointują całość. Opowieść o Marchwickim zostaje jednak, przynajmniej w pierwszej warstwie, historią lokalną, tak jak historią lokalną była należąca do cyklu „Święta polskie” telewizyjna „Barbórka”.  Pieprzyca wykorzystał tu specyficzny koloryt górniczego święta, by zderzyć ze sobą dwa spojrzenia na Śląsk – naznaczone tradycją reprezentowane przez ludzi stąd oraz pozbawione tego bagażu, ale też emocjonalnego podłoża, uosabiane przez przybyszy z „wielkiego świata”, dajmy na to takiej Warszawy.

Filmy Macieja Pieprzycy wskazują, że ma on absolutny słuch na rzeczywistość. Bacznie ją obserwując, potrafi nawet niewielkie zdarzenia przekuć w impuls dla swojej pracy. Zdobył do tego dobrą szkołę, bowiem ukończył Wydział Dziennikarstwa na Uniwersytecie Śląskim. Być może byłby świetnym reportażystą, ale ciągnęło go w kierunku kina.

Skończył więc studium scenariuszowe w łódzkiej Filmówce, a potem reżyserię na  Wydziale Radia i Telewizji katowickiej uczelni. Opuszczał jej mury, mając dwadzieścia dziewięć lat i sprecyzowany pogląd na świat i swoje w nim miejsce. Dlatego jego telewizyjny debiut w fabule, zrealizowane w ramach cyklu „Pokolenie 2000” godzinne „Inferno”, pozostaje obrazem generacyjnym, ale imponuje dojrzałością. To historia trzech dziewczyn, które poznajemy w trakcie balu maturalnego. Mają swoje marzenia, lecz otoczenie boleśnie je weryfikuje. Nakręcająca się spirala zabawy w pewnym momencie okazuje się nie do zatrzymania. Dochodzi do nieodwracalnych w skutkach zdarzeń.

Po „Inferno” Pieprzyca postanowił przejść dodatkowy zawodowy kurs, reżyserując odcinki popularnych seriali “Na dobre i złe” oraz “Kryminalni”. Dopisał również do swego dorobku cztery przedstawienia telewizyjne. We „Fryzjerze” według własnego tekstu z główną rolą Krzysztofa Pieczyńskiego sportretował – elitę niewielkiego miasteczka. W „Komu wierzycie” oraz „Rodzinnym show” z ostrym krytycyzmem przyjrzał się dzisiejszym mediom.  A w „Padnij” sięgnął po aktualny w tym czasie temat wojennej traumy, przedstawiając go na przykładzie trzech żon, których mężowie walczą w Iraku.

Tak wszechstronnie przygotowany przystąpił Maciej Pieprzyca do zdjęć do swego pełnometrażowego debiutu kinowego „Drzazgi”. W filmie tym dał mocny i wiarygodny obraz młodych ludzi szamocących się w nowej pełnej pokus rzeczywistości, wsparty świetnymi rolami młodych wtedy obiecujących, a dziś spełnionych aktorów – Marcina Hycnara, Antoniego Pawlickiego i Karoliny Piechoty. Akcję osadził w dynamicznie rozwijających się Katowicach, jakby chciał manifestacyjnie zerwać ze stereotypem pokazywania miasta i regionu jako siedliska syfu, brudu i beznadziei. Przyznawał zresztą, że z tego powodu spadły na niego gromy, bo „przecież Śląsk wygląda inaczej”. Obraz doceniono w Gdyni nagrodą za pełnometrażowy debiut fabularny, zauważono także przyznając mu Grand Prix na festiwalu w Houston.

Dziś Maciej Pieprzyca zupełnie słusznie cieszy się sławą jednego z najważniejszych twórców polskiego kina. Zawdzięcza to  swoim dwóm ostatnim dziełom. Pierwsze z nich – „Chce się żyć” – oparte jest na prawdziwej historii dotkniętego rozległym porażeniem mózgowym Mateusza. Jako pierwsza postanowiła opowiedzieć ją w dokumencie „Jak motyl” Ewa Pięta. Po śmierci realizatorki, Pieprzyca,zdecydował się nakręcić filmowy hołd dla swej przedwcześnie zmarłej przyjaciółki.

Przygotowania szły jednak jak po grudzie, bo początkowo nikt nie wierzył w potencjał projektu, którego głównym bohaterem jest kaleka, w dodatku przez półtorej godziny projekcji nie schodzący z ekranu. Tymczasem „Chce się żyć” okazało się prawdziwym fenomenem, bo mimo tematu stało się afirmacją życia, zachętą, aby łapać dzień, cieszyć się każdą chwilą. Zjawiskową kreację – ustawiającą jego odbiór na lata – stworzył tu Dawid Ogrodnik, na drugim planie wzruszające role zagrali Dorota Kolak i Arkadiusz Jakubik.

Film zachwycił krytykę, zdobył też dużą jak na tego typu kino, frekwencję. Został doceniony na wielu festiwalach filmowych, zdobywając w sumie ponad sześćdziesiąt nagród. M.in. Grand Prix oraz Nagrodę Publiczności i Jury Ekumenicznego na MFF w Montrealu, Silver Hugo na MFF w Chicago czy Nagrodę dla Najlepszego Aktora na MFF w Seatlle. Film trafił również do dystrybucji kinowej w dwudziestu krajach na całym świecie.

„Chce się żyć” okazało się prawdziwym fenomenem, bo mimo trudnego tematu stało się afirmacją życia, zachętą, aby łapać dzień, cieszyć się każdą chwilą

Nowy film Pieprzycy „Jestem mordercą” oznacza nie tylko powrót do jednej z dawnych fascynacji reżysera, ale też poszerzenie granic jego kina. Z pozoru wygląda bowiem na thriller o poszukiwaniu seryjnego mordercy, osadzony w realiach Śląska lat siedemdziesiątych poprzedniego wieku. To jednak tylko powierzchnia, pod nią zaś kryje się historia bez mała inicjacyjna.

To rzecz o młodym milicjancie, który zostaje szefem grupy prowadzącej dochodzenie w sprawie wampira. Pogoń wciąga go tak bardzo, że prowadzi do zatracenia podstawowych zasad. Pokusa sukcesu każe poświęcić wszystko, włącznie z fałszowaniem prawdy. Wskazywano słusznie, że milicjant Janusz przypomina Lutka Danielaka z „Wodzireja” Feliksa Falka i to nie tylko ze względu na fizyczne podobieństwo grającego go Mirosława Haniszewskiego do młodego Jerzego Stuhra. Łączy ich przekonanie, iż cel uświęca środki, gotowość do zaprzeczania sobie w imię jasnych celów.

Gdyby tak patrzeć brawurowy „Jestem mordercą”, bezdyskusyjnie jeden z głównych wygranych ostatniego festiwalu w Gdyni, byłby twórczym powrotem do kina moralnego niepokoju. Jeśli ktoś miałby nawiązywać do jego wzorców, można mu tylko życzyć, by robił to z taką jak Maciej Pieprzyca klasą i  świadomością.