Aleksandra Terpińska

Jej pierwszy pełnometrażowy film fabularny „Inni ludzie” był jedną z najbardziej wyczekiwanych premier 2022 roku. Już po pierwszych pokazach na festiwalu w Gdyni został okrzyknięty największym objawieniem sezonu. „Aleksandra Terpińska dokonała niemożliwego. Z pokrętnej, roztargnionej, alinearnej prozy Masłowskiej, stworzyła pokrętną, roztargnioną, linearną opowieść filmową” – pisał Łukasz Maciejewski nominujący Terpińską do Paszportów „Polityki”.

Po premierze „Innych ludzi”, krytycy niemal jednogłośnie okrzyknęli Aleksandrę Terpińską najbardziej obiecującą, odważną i utalentowaną artystką młodego polskiego kina, dysponującą profesjonalnym reżyserskim warsztatem.

„Przenosząc na ekran powieść-poemat Doroty Masłowskiej Terpińska nie tylko wyważyła drzwi do wielkiego kina, ale przy okazji wykopała futrynę i kawałek ściany. Jej Inni ludzie to film jakiego nie było dotąd w polskim kinie” – pisali krytycy.

Jako pierwszy kierunek studiów wybrała psychologię, potem dostała się do Szkoły Filmowej w Katowicach. Na studiach zrealizowała kilka znakomitych, nagradzanych wielokrotnie na festiwalach filmów krótkometrażowych, m.in. „Święto zmarłych” i „Amerykę”. Reżyserskie umiejętności doskonaliła w Szkole Wajdy i na planach filmowych, m.in. jako asystentka reżyserów: Marcina i Krzyształowicza i Wojciecha Smarzowskiego. W rozmowie z Januszem Wróblewskim z tygodnika „Polityka” reżyserka opowiadała o tym, że to właśnie podczas pracy ze Smarzowskim miała okazję obserwować, jak powstaje kino. Przyznała, że była to dla niej „szkoła filmowa w praktyce”. To na planach zdjęciowych „Kleru”, „Wołynia” i „Pod mocnym aniołem” nauczyła się inscenizowania dużych scen i całego procesu realizacji skomplikowanych sekwencji filmowych. Ta wiedza z pewnością przydała jej się podczas późniejszej pracy nad adaptacją książki Doroty Masłowskiej.

Inni ludzi | reż. Aleksandra Terpińska

„Przenosząc na ekran powieść-poemat Doroty Masłowskiej Terpińska nie tylko wyważyła drzwi do wielkiego kina, ale przy okazji wykopała futrynę i kawałek ściany. Jej „Inni ludzie” to film jakiego nie było dotąd w polskim kinie – odważny i eksperymentujący, formalnie nieoczywisty i zaskakująco zagrany” – tak o reżyserce pisał na łamach Culture.pl Bartosz Staszczyszyn.

O spotkaniu Aleksandry Terpińskiej i Doroty Masłowskiej zdecydował przypadek, i to nie zwykły, tylko ten w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego. Młoda reżyserka wysłała swój scenariusz „Najpiękniejsze fajerwerki ever” na konkurs na scenariusz filmowy zainspirowany „Przypadkiem”.

Osadzona podczas narastającego konfliktu zbrojnego gdzieś we współczesnej Europie dystopijna opowieść koncentruje się na losach trójki przyjaciół (Justyna Wasilewska, Malwina Buss i Piotr Polak). Stając wobec sytuacji poważnego zagrożenia każde z nich przyjmuje inną postawę wobec zmieniającej się niespodziewanie rzeczywistości.

Organizatorzy konkursu docenili pomysł, który nie odnosił się wprost do słynnego filmu Kieślowskiego, ale który w podobnym duchu dotykał znaczenia i konsekwencji jednostkowych wyborów. Scenariusz otrzymał główną nagrodę konkursu. Gotowy film miał premierę podczas 56. Canneńskiego Tygodnia Krytyki, gdzie otrzymał dwie nagrody: statuetkę Rails d’Or i nagrodę Canal+.

W 2017 roku półgodzinny film Terpińskiej został nagrodzony na Festiwalu Młodzi i Film w Koszalinie za „dojrzałość, wizję i odwagę; za reżyserię i mądre wykorzystanie wszystkich środków narracji filmowej”.

To właśnie w czasie koszalińskiego festiwalu Aleksandra Terpińska poznała Dorotę Masłowską, która była wtedy jedną z jurorek konkursu głównego. Niedługo później Masłowska zgłosiła się do reżyserki z propozycją adaptacji filmowej „Innych ludzi”.

Główny bohater „Innych ludzi” trzydziestodwuletni dresiarz Kamil (Jacek Beler), żyje w małym mieszkaniu w bloku z matką i młodszą siostrą. Handluje narkotykami, czasem kradnie, fantazjuje, że wyda hiphopową płytę. Snuje się po szarym warszawskim osiedlu, poznaje pracującą w Rossmanie Anetę (Magdalena Koleśnik), odtąd coraz częściej będą snuć się razem. Pewnego dnia, dorabiając jako pomocnik hydraulika, Kamil trafia do mieszkania Iwony (Sonia Bohosiewicz) – zamożnej, nieszczęśliwej, nadużywającej barbituranów matki i żony. Jej niemniej sfrustrowany mąż (Marek Kalita) zdradza ją, jest uzależniony od diety pudełkowej, próbuje utrzymywać kontakt ze swoją nastoletnią córką z wcześniejszego związku, ale kompletnie mu nie wychodzi. Przypadek sprawia, że na moment drogi Kamila i Iwony przecinają się ze sobą. Choć na pierwszy rzut oka tak wiele ich dzieli, wyrastają przecież z dwóch odmiennych społecznie rzeczywistości, to jednak są tak samo pogubieni i niespełnieni, mają podobne niezaspokojone potrzeby – bliskości, miłości, uznania.

Film Terpińskiej wymyka się klasyfikacji gatunkowej, choć niektórzy próbowali nazwać go rapowym musicalem, to w gruncie rzeczy ani przez moment nie przypomina klasycznego musicalu, w którym zwykłe dialogi przeplatają się z piosenkami

Aleksandra Terpińska nie boi się poszukiwań i eksperymentów, nie uznaje ograniczeń – znalazła na adaptację tekstu Doroty Masłowskiej swój autorski, odważny sposób i język, pozostając równocześnie wierną rapowemu tekstowi pisarki.

Inni ludzie | reż. Aleksandra Terpińska

Jak pisał na łamach „Gazety Wyborczej” Piotr Guszkowski: „Terpińska wizualizuje fantazje, obawy czy natrętne myśli kłębiące się w głowach bohaterów napędzanych narkotykami i alkoholem, np. wyrzuty sumienia nachodzące Iwonę, która po tym, jak zdradziła męża, obawia się zdemaskowania podczas wywiadówki w szkole. Jeśli ktoś wspomni Matkę Boską, za chwilę zobaczymy ją na ekranie”.

Film wymyka się klasyfikacji gatunkowej, choć niektórzy próbowali nazwać go rapowym musicalem, to w gruncie rzeczy ani przez moment nie przypomina klasycznego musicalu, w którym zwykłe dialogi przeplatają się z piosenkami. W „Innych ludziach” rapowany, specyficznie frazowany tekst jest językiem bohaterów, którzy w ten sposób myślą, śnią, postrzegają i opisują otaczającą ich rzeczywistość.

Inni ludzie | reż. Aleksandra Terpińska

– Obejrzałam chyba wszystkie musicale, od „La La Landu” po „Hair”, sprawdzałam co działa, co nie działa – mówiła reżyserka. – Wiedziałam, jak na pewno tego filmu nie chcę zrobić. Rozstrzał tych filmów był ogromny. „Pan Tadeusz” – bo wierszem i po polsku, fragmenty „Hamiltona” z YouTube’a – bo to pierwszy rapowy musical, „Nienawiść”, bo tam był świetny klimat. Dalej: „Lato”, „All that jazz”, „Climax” i wiele innych. Niektóre oglądałyśmy z Dorotą, inne z Bartoszem Bieńkiem, operatorem. „Hair”, „Anna Karenina”, „Nędznicy”, „Pulp fiction”, „Romeo i Julia”, „Baby Driver”. Bardzo, bardzo różne rzeczy były na naszej liście, często tylko po to, żeby powiedzieć sobie, że to nie ten kierunek, którego szukamy – wyjaśniała na łamach „Wysokich Obcasów”.

W „Innych ludziach” przez rozpisaną na wiele głosów hiphopową opowieść i warszawską odyseję Kamila, prowadzi nas narrator-Jezus (Sebastian Fabijański, który zawodowo jest i aktorem, i raperem). Na czapce z daszkiem ma koronę cierniową – komentuje sytuacje, w których znaleźli się bohaterowie.

„Także jego słowami Terpińska mówi o współczesności – świecie społecznych nierówności i mentalnych barier, o pracownicach Rossmanna i rozbitych rodzinach, o choinkach z promocji i narodowej dewocji. Inni ludzie prowokują – ironią, bezceremonialnością metafor i brutalnością diagnoz dotyczących społeczeństwa” – pisał w Culture.pl Bartosz Staszczyszyn.

Inni ludzie | reż. Aleksandra Terpińska

Podczas gdy krytycy doszukiwali się w filmie Terpińskiej przede wszystkim uniwersalnej diagnozy współczesnego polskiego społeczeństwa w bolesny sposób klasowo rozwarstwionego, to sama reżyserka tak o filmie mówiła w jednym z wywiadów:

Dla mnie jest to opowieść o pościgu za marzeniami i tylko pytanie, czy to są na pewno nasze marzenia i czy rzeczywiście robimy coś, żeby je spełnić, czy też boimy się za nimi podążać, a za własną niemoc obarczamy innych ludzi.

Obecnie Aleksandra Terpińska razem z Dorotą Masłowską pracują nad kolejnym filmem fabularnym.